نقش تنوع گونه ای گیاهی و عوامل محیطی بر میزان مواد آلی ذره ای خاک در مراتع کوهستانی ارومیه

مواد آلی ذره ای بخشی از ماده آلی است که سهم ناچیزی از حجم خاک را به خود اختصاص می دهد ولی به دلیل داشتن زمان بازگشت کوتاه و نیز غنی بودن از عناصر غذایی و کربن یکی از شاخص های مهم کیفیت خاک به حساب می آید. به منظور مطالعه نقش تنوع گیاهی و عوامل محیطی بر اجزاء ماده آلی خاک و توزیع خاکدانه ها، مراتع حوزه آبخیز خانقاه سرخ ارومیه با مساحتی بالغ بر 2000 هکتار به عنوان عرصه مطالعاتی انتخاب شد. سه تیپ گیاهی مشخص و سپس در داخل هر تیپ دو منطقه کلیدی انتخاب شد. در داخل هر یک از مناطق کلیدی حداقل سه ترانسکت و در طول هر ترانسکت 10 پلات مستقر شد. پوشش گیاهی داخل تمام پلات ها ثبت و نمونه های خاک از دو عمق (15-0 سانتی متری) و (30-15 سانتی متری) از ابتدا، وسط و انتهای هر ترانسکت برداشت شد. آنالیز واریانس نشان داد که شاخص تنوع شانون وینر در تیپ astragalus microcephalus-acanthophyllum microcephalum با میانگین عددی 32/2 بیشترین و کمترین مقدار نیز در تیپ petropyrum aucheri- astragalus microcephalus با میانگین عددی 67/1 بود. مقدار کربن آلی ذره ای در تیپ astragalus microcephalus-acanthophyllum microcephalum با دارا بودن 15/29 درصد بیشترین و تیپ petropyrum aucheri- prangus uloptera با 58/5 درصد کمترین مقدار از کربن آلی ذره ای را به خود اختصاص داده بود. علاوه بر این نیتروژن آلی ذره ای در تیپ petropyrum aucheri- astragalus microcephalus با میانگین 62/3 درصد بیشترین و در تیپ petropyrum aucheri- prangus uloptera با 06/1 درصد کمترین مقدار را داشت. درصد خاکدانه های درشت در خاک تیپ petropyrum aucheri- prangus uloptera با میانگین عددی 65/53 درصد بیشترین و در تیپ astragalus microcephalus-acanthophyllum microcephalum (49/11 درصد) کمترین مقدار را به خود اختصاص داده بود. درصد خاکدانه های ریز نیز در تیپ astragalus microcephalus-acanthophyllum microcephalum (09/34 درصد) بیشترین و در تیپ petropyrum aucheri- prangus uloptera کمترین مقدار (37/9 درصد) را داشت. درصد خاکدانه های درشت خاک و کربن موجود در خاکدانه های درشت و ریز همراه با افزایش تنوع گونه ای افزایش یافتند. در حالیکه درصد خاکدانه های ریز نسبت به افزایش تنوع گونه ای رابطه معکوس نشان دادند. درصد خاکدانه های درشت در عمق اول (15-0 سانتی متری) بیشتر از عمق دوم (30-15 سانتی متری) بود و این در حالی بود که درصد خاکدانه های ریز کاملا عکس درصد خاکدانه های درشت قرار داشتند. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد که مواد آلی ذره ای تحت تاثیر ارتفاع و شیب قرار گرفتند. در مجموع اجزاء ماده آلی خاک آشکارا متاثر از تنوع گونه ای بودند. بنابراین داشتن اطلاعات پیرامون اجزاء ماده آلی خاک و نحوه توزیع خاکدانه ها جهت مدیریت اکوسیستم های مرتعی مفید خواهد بود.